Κέλλυ Ματαθία-Κόβο
Εκδόσεις Πατάκη, 2017
"Μια ιστορία που μιλάει για φόβο και θάρρος, για φιλία που δε γνωρίζει όρια, για ευγνωμοσύνη και μνήμη. Μιλάει γι αυτούς που, όταν βρίσκονται αντιμέτωποι με το θεριό, ακούν την εσωτερική τους φωνή, την καρδιά τους, και βρίσκουν τη δύναμη να αποφασίσουν για την τύχη τους. Μιλάει όμως και για εκείνους που βάζουν σε κίνδυνο τον εαυτό τους, υπερασπίζοντας το δικαίωμα στη ζωή" (Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου).
"Τα Κίτρινα Καπέλα αφηγούνται την ιστορία μιας εβραϊκής οικογένειας που σώθηκε στον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο. Είναι η ιστορία της οικογένειας της συγγραφέα, όπως καταγράφηκε στη μνήμη της από την παιδική της ηλικία. Είναι μια ιστορία που μιλάει για φόβο και απειλή, αλλά κυρίως για θετικές στάσεις, για την αντιμετώπισή τους. Μιλάει για αποφασιστικότητα, φιλία και αλληλοβοήθεια, ανιδιοτέλεια, συντροφικότητα και ανθρωπισμό". (Μαρίζα Ντεκάστρο, παιδαγωγός-κριτικός βιβλίων για παιδιά).
Πώς να μιλήσεις για πολύ δύσκολα, για πολύ "βαριά" θέματα στα μικρά παιδιά, χωρίς να διαταράξεις την ψυχή τους, χωρίς να μαυρίσεις την αισιοδοξία που, ως γνωστό, χωρίς αυτήν σταματάει η ανάπτυξη;
Ο πιο ασφαλής τρόπος είναι μέσω της λογοτεχνίας, μέσω ενός συμβολικού κειμένου δηλαδή, αρκεί να υπάρχει το κείμενο αυτό και, στη συνέχεια, να μπορεί ο εκπαιδευτικός να το εντοπίσει, να το μελετήσει και να το επεξεργαστεί με τα συγκεκριμένα παιδιά, με ευελιξία και προσοχή.
Σήμερα, ημέρα μνήμης του Ολοκαυτώματος, και σύμφωνα με την εγκύκλιο του Υ.ΠΑΙ.Θ. για δράσεις στα σχολεία, επέλεξα να διαβάσω στα παιδιά το βιβλίο Τα κίτρινα καπέλα. Ένα βιβλίο που είχα τη χαρά να παρακολουθήσω την παρουσίασή του και να μιλήσω με τη συγγραφέα και εικονογράφο του, όταν εκδόθηκε. Την είχα συγχαρεί, μάλιστα, γιατί ως εικονογράφος λειτούργησε παιδαγωγικά και απέφυγε να ζωγραφίσει τα θεριά όπως θα τα φανταζόταν η ίδια. Άφησε έτσι τον απαιτούμενο χώρο για να τα φανταστεί κάθε παιδί με τα δικά του δεδομένα.
Μετά την αφήγηση, έγινε μια πολύ εποικοδομητική συζήτηση με τα παιδιά, με βάση τις έννοιες που αναδύονται στο βιβλίο. Δηλαδή, τα δικαιώματα του ανθρώπου (σε αυτό βοήθησε η ενασχόλησή μας φέτος με τα δικαιώματα του παιδιού), την απειλή, το φόβο, αλλά και το θάρρος, την αποφασιστικότητα, την υπευθυνότητα, τη φιλία, την ενσυναίσθηση, τη συμπαράσταση, την αλληλοβοήθεια, το σεβασμό και την ιδιότητα του ενεργού πολίτη. Θα μεταφέρω εδώ μέρος από τις συζητήσεις μας, γιατί η ροή ήταν γρήγορη και δεν μπόρεσα να καταγράψω αυτολεξεί τις απαντήσεις των παιδιών σε όλες τις ερωτήσεις, καθώς και κάποιες ζωγραφιές των παιδιών που συμμετείχαν στη δράση. Για τη δημιουργία των ερωτήσεων έλαβα υπόψη μου και τις προτάσεις που έχει κάνει για την επεξεργασία του βιβλίου, ανά ηλικία, η κ. Μαρίζα Ντεκάστρο.
Γ.Σ.
Μια από τις ερωτήσεις που έθεσα στα παιδιά ήταν η εξής:
Αν στη θέση των προβάτων του παραμυθιού ήταν ένας φίλος σου ή κάποιοι φίλοι σου θα έκανες κάτι για να βοηθήσεις και τι θα ήταν αυτό;
Κωνσταντίνος Μ.: "Θα έτρεχα γρήγορα να σώσω το φίλο μου, όσο μακριά κι αν ήταν. Θα προσπαθούσα να μην έχω φόβο, να ήμουνα δυνατός και θα έβγαζα το φίλο μου από τη φυλακή που θα τον είχαν βάλει τα θεριά, οι κακοί. Μετά θα φυλάκιζα τα θεριά, γιατί αυτό ήτανε δίκαιο".
Αναστασία: "Θα έτρεχα πολύ, θα είχα πολλές δυνάμεις, και δεν θα είχα κανένα πόνο στην καρδιά. Ας πούμε, κυρία, ότι κινδύνευε η Οριάνα, θα πήγαινα χωρίς φόβο, θα έβαζα τα χέρια μου στο συρματόπλεγμα και θα το έσπαγα. Μετά θα έπαιρνα την αστυνομία για να φυλακίσει τα θεριά".
Μαρία-Χριστίνα: "Θα έτρεχα να βοηθήσω και με ένα μαγικό κλειδί θα είχα ξεκλειδώσει τα συρματοπλέγματα και θα έπαιρνα τους φίλους μου και θα γυρίζαμε στο χωριό μας. Τότε θα ζούσαμε όλοι μαζί ήσυχα και ωραία. Τα θεριά δε θα μπορούσαν να κάνουν τίποτα, γιατί θα ήμουνα πολύ δυνατή και θα τους έδινα μια κλωτσιά να πέσουνε κάτω".
Μιχάλης: "Θα πήγαινα πολύ γρήγορα να βοηθήσω τους φίλους μου. Θα έφτιαχνα ένα καράβι και θα πήγαινα τη νύχτα. Τα θεριά δε θα έπαιρναν είδηση. Και αν ξυπνούσαν θα είχα πολύ δυνατά φώτα στο καράβι μου και θα τα άναβα και θα τα στράβωνα να μη με δουν που θα παίρνω τους φίλους μου μέσα από το συρματόπλεγμα".
Αριάδνη: Θα πήγαινα να βοηθήσω και θα έπαιρνα μαζί και τους σκύλους μου, για να δαγκώσουν τα θεριά. Θα γαβγίζανε δυνατά και μετά θα τους έλυνα και θα τα κυνηγούσανε. Ο Δίας θα ήτανε ο πιο τρομαχτικός. Θα έδιωχνε τα θεριά και μετά θα δάγκωνε το σύρμα και θα ελευθέρωνε τους φίλους μου. Ο Δίας θα ήταν ήρωας (!)"
Αριάδνη: Θα πήγαινα να βοηθήσω και θα έπαιρνα μαζί και τους σκύλους μου, για να δαγκώσουν τα θεριά. Θα γαβγίζανε δυνατά και μετά θα τους έλυνα και θα τα κυνηγούσανε. Ο Δίας θα ήτανε ο πιο τρομαχτικός. Θα έδιωχνε τα θεριά και μετά θα δάγκωνε το σύρμα και θα ελευθέρωνε τους φίλους μου. Ο Δίας θα ήταν ήρωας (!)"
Μια άλλη ερώτηση: Πώς φαντάζεσαι τα θεριά του παραμυθιού;
Κωνσταντίνος Μ.: "Είναι σαν τους κακούς σούπερ ήρωες, σχεδόν σαν εξωγήινοι. Είναι άσχημα, τρομαχτικά, σαν κακοί δράκοι".
Αναστασία: "Ζουν στα βουνά, όπως το λέει και το παραμύθι, και φοράνε μαύρες κουκούλες, για να μη βλέπουμε το πρόσωπό τους".
Μαρία-Χριστίνα: "Είναι μακριά πάνω στα βουνά και βλέπουνε τα πρόβατα με κιάλια. Είναι μαύρα και κακά".
Μιχάλης: "Είναι σαν άνθρωποι κακοί και μαύρα σαν τις μύγες".
Αριάδνη: "Είναι κίτρινα και κοντά και έχουν άγρια φωνή. Θέλανε να βάλουν στη φυλακή τα πρόβατα για πάντα, γιατί ήταν πολύ κακά".
Αριάδνη: "Είναι κίτρινα και κοντά και έχουν άγρια φωνή. Θέλανε να βάλουν στη φυλακή τα πρόβατα για πάντα, γιατί ήταν πολύ κακά".
Μια τρίτη ερώτηση: Η ζωγράφος ζωγράφισε τον ουρανό μια γαλάζιο και μια μαύρο και βαρύ. Γιατί νομίζεις ότι το έκανε αυτό;
Κωνσταντίνος Μ. : "Επειδή έπρεπε να δείξει το καλό και το κακό. Το μαύρο είναι όταν έχουμε πόλεμο, σκοτωμούς..."
Αναστασία: "Το μαύρο ουρανό τον ζωγράφισε γιατί τότε ήταν ο φόβος και τα θεριά που φοβίζανε τα πρόβατα που δεν είχανε κάνει κακό σε κανένα. Το γαλάζιο ουρανό τον ζωγράφισε όταν τα πρόβατα ήτανε ήσυχα στο βοσκοτόπι τους και δεν τα φοβέριζε κανένας".
Αριάδνη: "Ζωγράφισε γαλάζιο τον ουρανό η Κέλλυ, γιατί τότε τα πρόβατα ήταν ευχαριστημένα και δεν φοβόντουσαν. Αυτό ήθελε να μας δείξει η Κέλλυ. Μετά σκέφτηκε να ζωγραφίσει μαύρο τον ουρανό γιατί τα πρόβατα φοβόντουσαν τα θεριά και τα πολεμικά αεροπλάνα που πετούσαν από πάνω τους τη νύχτα".
Μιχάλης: "Ζωγράφισε μαύρο τον ουρανό γιατί τα πρόβατα ήταν τρομαγμένα και γαλάζιο γιατί ήταν χαρούμενα και δεν είχανε φόβο. Ζούσανε καλά και ήσυχα".
Μαρία - Χριστίνα: "Το μαύρο χρώμα το διάλεξε γιατί τότε τα πρόβατα και η οικογένεια Μπε ήταν φοβισμένοι, επειδή τους φοβέριζαν τα θεριά. Ήταν στενοχωρημένοι και έπρεπε να φύγουνε για να μην τους βάλουν φυλακή τα θεριά. Το γαλάζιο το διάλεξε για να ζωγραφίσει τον ουρανό τότε που δεν φοβότανε τα πρόβατα και ήταν ήσυχα".
